De spirituele kant van palliatieve zorg
onze visie & fundamenten 

Als basis van wat we doen staat respect voor "Al Wat Is". Dat gaat héél erg breed en mag heel erg letterlijk genomen worden. Ook al is onze maatschappij vandaag doordrongen van vele verschillende opinies, geloofsovertuigingen, politieke correctheden en (vooral) vóór-oordelen, wij kiezen er bewust voor onze eigen weg te bewandelen die uitgaat van onze eigen ervaringen en ons eigen wereldbeeld, alsook de eigen-waarde en gelijkwaardigheid van elke persoon en overtuiging, wie of wat die ook moge zijn.
Het doel is om de aanloopfase naar "het einde" van een aards leven toe "draaglijker" of "aangenamer" te maken voor alle betrokkenen, waarbij de prioriteit ligt bij de persoon die zich zélf in dat proces bevindt. In tweede fase (maar niet minder belangrijk) komt dan de omgeving van de betrokkene aan de beurt. Het doel wordt bereikt door op onze eigen unieke manier stress weg te nemen bij de persoon in kwestie, met alle positieve gevolgen van dien.

Onder (medische) wetenschappers en onderzoekers is er grote consensus over het feit dat "stress wegnemen" een zeer grote positieve rol speelt bij het gevoel van welbehagen van een patiënt (of "bewoner" zoals sommigen verkiezen te zeggen). De factor "stress wegnemen" kan vanuit vele verschillende perspectieven bekeken en aangepakt worden, Mepilan kiest nadrukkelijk en bewust voor de spirituele invalshoek. Wij beschouwen deze geheel complementair aan de meer klassieke invalshoeken. We ervaren hiermee uitstekende resultaten en daar waar de verschillende disciplines er in slagen goed te overleggen en samen te werken, zijn de positieve gevolgen ervan nog nadrukkelijker aanwezig.

Spirituele aanpak krijgt brede erkenning

De wereldgezondheidsorganisatie (WHO) noemt spiritualiteit "de 4de pijler van de palliatieve zorg". Daarmee is eigenlijk voldoende het belang ervan aangetoond. Meer dichter bij huis is het met name prof. Luc Deliens (director van de EOLC Research Group, UGent en VUB) die de nood hieraan in de palliatieve zorg erkent en aandringt op meer aandacht voor dit onderwerp.

Universeel wereldbeeld

Mepilan gebruikt een universeel energetisch wereldbeeld. Alles is energie. En energie IS; ze stopt niet, ze kan enkel van vorm of kracht veranderen. Het leven gaat dus gewoon door, ook al hebben we onze materiële verpakking (het lichaam) afgelegd (laten sterven). Dat wil ook zeggen dat er erg veel leven is buiten datgene wat de gemiddelde mens ziet en hoort. En mét dat leven is wel degelijk over & weer communicatie mogelijk. Binnen dit wereldbeeld is er plaats voor alle andere overtuigingen, zonder oordeel. Onze aanpak is geworteld in dit energetisch wereldbeeld en het zorgt ervoor dat met de hoogste vorm van respect en zonder oordeel gehandeld wordt. Belangrijk in dit kader is dat men het NIET eens hoeft te zijn met dit wereldbeeld om tóch dezelfde resultaten te boeken. 

Interdisciplinaire en andere communicatie

Mepilan is groot voorstander van het formeel uitbreiden van de huidige interdisciplinaire teams met spirituele begeleiders, in lijn met de aanbevelingen van de wereldgezondheidsorganisatie. Een eerste stap daar naartoe is het verbreden van de communicatie met de patiënt door de bestaande teams. Mepilan zorgt op dat vlak voor inzicht en extra training. 
Laten we durven naar de realiteit kijken. Hoe dikwijls kan een arts-specialist (of een verpleger, of een maatschappelijk werker, of .... ) een kwartier gefocust tijd maken om actief te luisteren naar het verhaal van een betrokkene zonder dat het moet gaan over medische zaken? En hoeveel interdisciplinaire teams verwelkomen als gelijkwaardig bijdragend persoon iemand die wél dat soort gesprekken met de betrokkene heeft? En rekening houdt met de input?

En zullen we het dan ineens ook eens hebben over de communicatie in de (fysieke) directe omgeving van de patiënt/betrokkene? Jawel, we merken dat er wel degelijk vooruitgang is. Met name de recente berichten en verslagen in de media over het overdreven gebruik van verkleinwoorden in de zorgsector hebben een positieve bijdrage geleverd. Maar toch. Even in je geheugen gaan: hoe dikwijls wordt er op jouw afdeling naast het bed van een patiënt "óver" de patiënt gesproken in plaats van "mét" de patiënt? Met name als de betrokkene (schijnbaar) niet ten volle bij bewustzijn is, vergeet men dat in de meeste gevallen toch alles gehoord wordt. Zónder te kunnen reageren. Hoe zou JIJ je voelen in dat geval? Het gaat om basis respect. En het tonen van respect door aandacht te geven aan de onderlinge communicatie als men bij de patiënt in de buurt is helpt. Écht. Het vermijdt additionele stress niveaus. Onze trainingen en workshops over communicatieve vaardigheden met focus op palliatieve zorg zijn dus op hun plaats.

Het Waarom en het Hoe - voorbeelden

Waarom een spirituele dimensie toevoegen?

Laten we het bij enkele simpele voorbeelden houden:

1. De verpleging pikt op van de betrokkene dat "er vanochtend iemand aan haar voeteinde stond". Dat bericht wordt meegenomen in het multidisciplinair overleg van die dag en er wordt besloten "ze begint waanbeelden te zien". Met mogelijks een bijsturen van medicatie tot gevolg. In het beste geval reageert de verpleging niet of oppervlakkig, wat wij vanuit de praktijk te horen krijgen is dat de betrokkene veelal te maken krijgt met een bewust omzeilen van de vraag, of erger nog, een ontkenning "dat is niet waar hoor, mevrouw, je zal niet goed gekeken of gedroomd hebben" (of erger nog: "je ziet weer spoken")
2. Het is een sterke laatste wens van een betrokkene om nog een laatste keer haar dochter te bezoeken die in Canada woont. Het team weet hier niet van, ze weet niet dat dat bespreekbaar is en ze heeft daar extra veel verdriet over, wat doorweegt in (onder andere) haar gedrag naar het behandelende team.
3. Het behandelende team beseft dat een betrokkene niet zo goed op de standaard dosissen medicatie reageert en vraagt zich af wat er speelt. Men vermoedt sterk dat er iets emotioneels speelt, maar men vangt niets op. Van de gesprekken met een paster komt men niets te weten.
4. De betrokkene is in de laatste fase, waarbij intensief door naasten gewaakt wordt. Toch overlijdt de persoon nét op het moment dat er even kort niemand in de kamer aanwezig is. Men vraagt zich af hoe dat dat komt en wat er speelt.

Onze suggesties bij de bovenstaande voorbeelden:

1. In het eerste geval gaan we aan het team vragen de berichten met nieuwsgierigheid te benaderen en vooral niet te ontkennen, te negeren of te oordelen. Laat de betrokkene vertellen en neem de tijd om pro-actief te luisteren. Wat verteld wordt, is belangrijk materiaal voor ons om verder in gesprek te gaan met de betrokkene en haar een en ander te duiden. We kunnen haar uitleg verschaffen over WIE er staat en WAAROM. Deze informatie wordt druppelsgewijs verstrekt in een vorm en met respect voor het wereldbeeld van de betrokkene. Het resultaat is inzicht bij de betrokkenen die leidt tot een daling van de stress niveaus. Met de bekende gevolgen.
2. Een multidisciplinair team omvat volgens ons op gelijkwaardige voet een spiritueel begeleider die door de grenzen heen breekt van het zogenaamde privé karakter van de gesprekken. Deze begeleider brengt de wens na overleg met de betrokkene in op het multidisciplinair overleg en het team kan gaan kijken wat de mogelijkheden zijn om deze laatste wens alsnog te doen vervullen. Lagere stress tot gevolg.
3. Dikwijls is er angst bij de betrokkene die niet uitgesproken wordt. Angst voor het overgangsproces, angst voor wat de familie gaat zien als ze sterven. Die angst doet ze vastklampen en vechten, met meer stress en een moeilijker heengaan tot gevolg. In het geval dat een patiënt nog mondig is, kunnen van-mens-tot-mens gesprekken aangeknoopt worden, waarbij kwalitatief tijd gemaakt wordt voor hem en stap voor stap wordt ingegaan op zijn situatie om een duidelijker beeld te krijgen van wat er speelt, wat gaat toelaten feedback te geven die stress verlagend werkt.
4. In het geval dat de patiënt niet meer verbaal communiceert, kan het energieveld dat de betrokkenen uitstraalt erg veel informatie verschaffen, waarbij (als de betrokkenen op zielniveau toestemming geeft) de familie kan geadviseerd worden over zijn/haar status. Soms wil de betrokkene niet dat de familie in de buurt is als die overlijdt, omdat die veronderstelt dat dit het gene is wat de familie wenst. Na overleg met de familie kan dan besloten worden aan de betrokkene mee te delen dat dit niet zo is. Wat we ook zien, is dat de betrokkene "op toestemming wacht" van de familie om te vertrekken. Sommige mensen leven in de overtuiging dat sterven betekent dat je 'faalt' en 'je familie achterlaat', terwijl de familie zélf dikwijls verder is in het aanvaardingsproces en de betrokkene net gunt dat die waardig en in alle rust mag overgaan. In deze laatste gevallen is het een "opluchting" voor de betrokkene als de naasten persoonlijk zeggen "het is goed, je mag gaan".

Wij vinden dat het van groot belang is dat de persoon in kwestie zich gerespecteerd voelt in zijn/haar beleving van Het Moment, onafhankelijk van geloofsovertuiging of wereldbeeld. Ook al strookt die ervaring niet met "wat gangbaar of aanvaardbaar is" (zowel voor de betrokkene zélf als voor zijn/haar omgeving). Dit brengt dikwijls een spanningsveld met zich dat invloed heeft op de effecten van de reguliere behandelingen, zonder dat de behandelende omgeving hier weet van heeft. 
Wij zijn voorstander van open communicatie tussen alle betrokkenen, waarbij elkeen als gelijke in het overleg staat. Onze ervaring is dat vandaag de spirituele dimensie meestal ontbreekt aan het interdisciplinair overleg, daar waar hun bijdrage een positief effect kan hebben op aan het gevoel van welbehagen van de betrokkene en zijn naaste omgeving. We zijn het dan ook helemaal eens met de WHO !

Mepilan biedt een workshop aan die tot doel hebben de beschikbare kennis en ervaring op dit vlak te delen met zowel de professionals in de palliatieve zorg als met naasten en familieleden. Neem gerust contact met ons op om hierover verder van gedachten te wisselen, we geven over dit thema ook persoonlijke consults.

Voor geïnteresseerden vanuit professioneel of research standpunt geven we ook lezingen en interactieve sessies, laat maar weten als je interesse hebt.